سه شنبه ۱۴ مرداد ۱۴۰۴
با وجود ظرفیت بالای تجارت با روسیه و عضویت ایران در توافق اوراسیا، عملکرد اتاق مشترک ایران و روسیه با انتقاد جدی فعالان اقتصادی مواجه شده تا جایی که آن‌ها معتقدند،نهادی که باید موتور محرک دیپلماسی اقتصادی باشد، امروز به ساختاری پرهزینه و بی‌ثمر با نمایشگاههای خالی و پروتکل‌های تشریفاتی تبدیل شده است.
به گزارش مجله خبری تپور؛ در سال‌های اخیر، موضوع تجارت با کشورهای همسایه به یکی از محورهای جدی در سیاست‌های اقتصادی کشور تبدیل شده است. در این میان، اتاق‌های بازرگانی نقش مهمی در تسهیل این تعاملات دارند. اما آیا این نهادها در عمل توانسته‌اند مأموریت خود را به‌درستی انجام دهند؟برای بررسی عملکرد اتاق بازرگانی گیلان و اتاق مشترک ایران و روسیه، گفت‌وگویی تفصیلی با سید جلیل جلالی‌فر، از فعالان اقتصادی با سابقه در حوزه روسیه انجام داده‌ایم. او صراحتاً از ناکارآمدی این نهادها انتقاد می‌کند و معتقد است منابع قابل توجهی که باید در خدمت تجارت کشور باشد، صرف هزینه‌هایی شده که بازدهی واقعی نداشته است.
فارس: آقای جلالی‌فر، شما به‌عنوان فعال باسابقه در حوزه تجارت با روسیه، بارها از عملکرد اتاق‌های بازرگانی، به‌ویژه اتاق بازرگانی گیلان و اتاق مشترک ایران و روسیه، انتقاد کرده‌اید. اساساً نقش این نهادها در توسعه تجارت بین‌المللی، مخصوصاً با توجه به ظرفیت‌های اقتصادی استان گیلان، چیست؟
جلالی‌فر: اتاق بازرگانی نقش کلیدی در توسعه و رشد اقتصادی کشور دارد. طبق قانون، این نهاد باید با هماهنگی فعالان اقتصادی در بخش‌های صنعت، معدن و کشاورزی و همکاری با وزارت صمت، به دولت مشاوره دهد و بسترهای فعالیت‌های اقتصادی را بهبود ببخشد.همچنین، اتاق بازرگانی باید بستر دسترسی تجار و بازرگانان به بازارهای هدف کشورهای همسایه را فراهم کرده و زیرساخت‌های لازم را ایجاد کند. اتاق‌های مشترک نیز وظیفه دارند با طراحی پلتفرم‌های پیشران، فرصت‌های جدید تجاری را کشف کنند، تولید را با تقاضای بازار هدف هماهنگ کنند و پیوندهای اقتصادی با کشورهای هدف را تقویت نمایند.این وظایف در سطح استانی هم برای اتاق‌های استان‌ها مانند گیلان صادق است. اما متأسفانه، منابع مالی کلانی که از محل حق عضویت اعضا و دارندگان کارت بازرگانی تأمین می‌شود، به خصوص در گذشته نه با نظارت کافی مصرف شده و نه در راستای اهداف توسعه تجارت، نتیجه ملموسی داشته است.
پروژه‌هایی با هزینه‌های گزاف اما بدون بازده واقعی
فارس: رئیس سابق اتاق بازرگانی گیلان و فعلی اتاق مشترک ایران و روسیه، اقداماتی مانند احداث سرای تجاری ایرانیان در آستراخان، ساخت مجسمه عمر خیام، برگزاری اجلاس ICBC و نمایشگاههای مختلف در روسیه را به‌عنوان دستاوردهای خود معرفی می‌کند. ارزیابی شما از این اقدامات چیست؟
جلالی‌فر: اجازه دهید به تفکیک پاسخ بدهم:
سرای تجاری ایرانیان در آستراخان
قرار بود این مرکز با بودجه اتاق ایران به‌عنوان مرکزی برای ارائه خدمات مشاوره‌ای و فنی به تجار راه‌اندازی شود. اما ملک موردنظر با هزینه‌ای حدود ۱.۵ میلیون دلار خریداری شد، که کاملاً غیرمتعارف بود و هزینه‌های سفر نیز حدود ۵۰۰ هزار دلار شده است.
نکته مهم‌تر آنکه، این ملک به نام شرکتی ثبت شده که رئیس وقت اتاق، سهامدار آن بوده، نه به نام دولت ایران یا سرکنسولگری که می‌توانست از مصونیت‌های دیپلماتیک و معافیت‌های مالیاتی برخوردار باشد. از سال ۱۳۹۶ تاکنون، ماهانه ۵.۵ تا ۶ هزار دلار بابت حقوق پرسنل و هزینه‌های جاری به آستراخان منتقل شده است، در حالی‌که به نظر می‌رسد این سرا عملاً به یک کافه برای چند کارمند محلی تبدیل شده و تنها محل بازدیدهای بی‌نتیجه هیئت‌های مختلف است.
امیدوارم این موضوع توسط مراجع قضایی بررسی شود تا حقیقت روشن شو.
اجلاس اتاق‌های بازرگانی کشورهای حاشیه خزر (ICBC)
ایده برگزاری این اجلاس از مرحوم عسکراولادی بود و ظرفیت بالایی داشت. اما به دلیل نداشتن برنامه‌ریزی کاربردی و ضعف مدیریت، به مراسمی تشریفاتی و بدون دستاورد تبدیل شد. روابط سرد با کشورهایی مانند ترکمنستان، آذربایجان و قزاقستان نیز مانع اثرگذاری این اجلاس شد.
نمایشگاه‌ها در روسیه
نمایشگاه‌ها عمدتاً توسط یک شرکت خاص برگزار شده‌اند و هزینه‌های زیادی از منابع اتاق و ارز ترجیحی سازمان توسعه تجارت برای آن‌ها صرف شده است. در برخی نمایشگاه‌ها مانند نمایشگاه آستراخان، کالاها حتی ترخیص نشدند و غرفه‌ها خالی ماندند. نیاز است اسناد مالی این نمایشگاه‌ها بررسی شود تا مشخص شود چه مبالغی دریافت شده و چه نتایجی حاصل شده است.
پروتکل‌های همکاری با اتاق‌های روسیدر خصوص امضای پروتکل‌های همکاری با اتاق‌های بازرگانی استان‌های مختلف روسیه نیز باید نکاتی را روشن کرد. این دیدارها اغلب از طریق هماهنگی‌هایی که میان رئیس اتاق مشترک و مترجم همراه ایشان صورت می‌گرفت، برنامه‌ریزی می‌شد. ابتدا دعوت‌نامه‌ای از سوی یکی از اتاق‌های محلی روسیه دریافت می‌کردند و سپس سفر به آن استان ترتیب داده می‌شد.
در مقصد نیز، دیداری برگزار می‌شد و بلافاصله یک پروتکل همکاری امضاء می‌کردند که تقریباً در همه موارد، ساختاری کاملاً کلیشه‌ای و تکراری داشت.واقعیت این است که مفاد این پروتکل‌ها نه پیگیری شد، نه خروجی عملیاتی داشت، و نه در بهبود تجارت ایران و روسیه تأثیر ملموسی گذاشت. نکته مهم‌تر اینکه این سفرها با هزینه‌های ارزی قابل توجهی برای نهاد اتاق همراه بود؛ بنابراین، جای این پرسش باقی‌ست که آیا دستاورد این پروتکل‌ها متناسب با منابع هزینه‌شده بوده است؟ این هزینه‌ها باید با دقت و شفافیت مورد ارزیابی قرار گیرد.
نقش فعالان جدید و جریان‌سازی برای بازگشت به قدرت
فارس: به عنوان یک فعال اقتصادی عملکرد رؤسای اتاق بازرگانی آیا قابل دفاع هست؟
جلالی‌فر: هر دو رئیس فعلی و سابق، از فعالان اقتصادی برجسته استان هستند. آقای رضائیان با حضور در اتاق، جلوی بسیاری از ریخت‌وپاش‌های مالی را گرفت و برخی تخلفات را به مراجع قانونی گزارش داد. پس از وی نیز، آقای سامان نظری رئیس شد. خوشبختانه با حمایت ۱۰ نفر از اعضای هیئت نمایندگان، اکنون تغییراتی در هیئت رئیسه در حال انجام است.شیطنت‌ها در اتاق بازرگانی گیلان، باعث بی‌ثباتی در اتاق و دور شدن آن از مأموریت اصلی یعنی توسعه صادرات شده است. همچنین، باید هزینه‌های غیرضروری مانند اجاره ویلا، هتل، هدایا و … در هر دوره‌ای که وجود داشته بررسی شود تا مشخص شود این هزینه‌ها چه دستاوردی برای اقتصاد استان یا کشور داشته‌اند.
لزوم بازگشت اتاق به وظایف اصلی
این پروتکل‌ها غالباً کلیشه‌ای، بی‌اثر و بدون پیگیری بودند. سفرهای متعدد برای امضای این پروتکل‌ها، هزینه‌های زیادی برای اتاق ایجاد کرد، در حالی‌که تأثیر واقعی بر تجارت نداشت. صادرات ایران به روسیه از ۹۹۶ میلیون دلار به ۱.۳ میلیارد دلار رسید، که با توجه به فرصت تجارت آزاد با اوراسیا، بسیار ناچیز است. در همان دوره، کشورهایی مثل ترکیه و هند رشد چشمگیری در صادرات به روسیه داشتند.
این آمار به‌روشنی نشان می‌دهد که مشکل نه در نبود فرصت، بلکه در نبود راهبرد، ضعف عملکرد اجرایی، و نگاه سطحی به دیپلماسی اقتصادی است. بنابراین امضای تفاهم‌نامه‌های بی‌نتیجه و برگزاری سفرهای نمایشی، به‌جای آنکه به توسعه تجارت کمک کند، صرفاً به هدررفت منابع محدود ارزی و تضعیف اعتماد فعالان اقتصادی منجر شده است.ساختمان اداری اتاق رشتاین پروژه در ابتدا قرار بود با ۱۶ میلیارد تومان تکمیل شود، اما هزینه آن به حدود ۱۰۰ میلیارد تومان رسید.
بخشی از بودجه نیز به بهانه اجرای پروژه سرای تجاری، به ارز تبدیل و به روسیه منتقل شد. این مصداق مدیریت ناکارآمد است که هزینه‌های سنگینی به فعالان اقتصادی تحمیل کرده است.
در پایان، اگر نکته‌ای برای شفاف‌سازی بیشتر دارید، بفرمایید.
جلالی‌فر: من آمادگی دارم با حضور رسانه‌ها در یک مناظره، تمام این مسائل را شفاف کنم. انحراف از مسیر صحیح و ناکارآمدی در توسعه تجارت خارجی، به منافع ملی آسیب می‌زند. اتاق بازرگانی باید به وظایف قانونی و تخصصی خود بازگردد و با نظارت مؤثر، از منابع عمومی به نفع فعالان اقتصادی کشور استفاده کند.
انتهای خبر/۱۳۰۴
تمام حقوق برای مجله خبری تپور محفوظ می باشد کپی برداری از مطالب با ذکر منبع بلامانع می باشد.